Një vendim I Institutit të Shëndetit Publik për shtyrjen me 3 muaj të përdorimit të afatit të përdorimit të vaksinës anticovid shtoi dyshimet rreth këtij procesi. Eksepertët llogarisin se rreth 700 mijë doza vaksine mund të jenë në afatin e skadencës dhe kërkojnë transparencë mbi kontigjentin në fjalë, por Ministria e Shëndetësisë argumentoi për Faktoje se këto janë detaje që mbrohen nga sekreti tregtar. MSh mjaftohet me sqarimin se është bazuar në sugjerimet e EMA dhe FDA për shtyrjen e skadencës së vaksinave anti covid.
Esmeralda Keta
“Ju njoftojmë se vaksina Comirnaty (PfizerBioNTech) me numër loti FN1665, e cila ka datën e skadencës 31 korrik 2022, tashmë e ka skadencën, në datën 31 tetor 2022”, – me anë të kësaj shkrese që mban datën 24 qershor 2022, drejtuesja e Shëndetit Publik, Eugena Tomini, vë në dijeni Operatorin e Kujdesit shëndetësor në vend se afati i përdorimit të vaksinës shtyhet edhe me tre muaj pas skadencës.
Për të marrë këtë vendim, ISHP argumentoi se i është referuar një vendimi të Qendrës Kombëtare të barnave që mban datën 20 qershor 2022 dhe dokumentacionit të mbërritur nga vetë kompania prodhuese e Pfizer BioNTech.
Rrjeti u trazua menjëherë sapo kjo shkresë u bë publike nga ish -kryeministri i vendit Sali Berisha, i cili nuk ngurroi ta quante një akt të papërgjegjshëm dhe të rrezikshëm për shëndetin e popullatës.
Por Silva Bino, shefe e departamentit të epidemiologjisë dhe që ka udhëhequr betejën ndaj covid 19 e konsideron të pavërtetë pretendimin e ish kryeministrit Berisha. Në një komunikim për “Faktoje”, ajo shpjegon se prej muajsh ministria e Shëndetësisë ka pasur mundësi që të shtyjë afatin e përdorimit të vaksinave, por “ka ngurruar” vetëm për shkak të keqinterpretimeve të mundshme.
“Çdo vendim i marrë është në përputhje me rekomandimet e EMA dhe FDA. Mund t’ju them se ne jemi ndër vendet e fundit madje që po aplikojmë shtyrjen e afatit të përdorimit të vaksinës. Rezultatet kanë dalë pasi, vaksinat u janë nënshtruar kontrolleve të reja dhe ka rezultuar se ato janë efektive përtej datës së skadencës të shënuar në etiketë”, – shpjegon shefja e epidemiologjisë në ISHP.
“Vaksinat asnjëherë nuk skadojnë, por humbet efektiviteti i tyre dhe ai matet herë pas here. Kompania pasi ka realizuar këtë proces ka dalë në përfundimin që vaksina është ende e efektshme dhe kjo është arsyeja që u shty afati i përdorimit. Ne nuk u çmendëm që ta vendosim pa pasur prova për këtë gjë”, – thotë Bino, e cila sqaron se vendet e tjera kanë aplikuar shtyrjen e afatit të përdorimit të vaksinës që në muajin prill.
Bino pranon se përgjatë kësaj periudhe ka pasur doza vaksinash që kanë kaluar afatin e skadencës.
“Ka pasur raste që kanë kaluar afatin e skadencës deri më tani dhe janë nxjerrë nga përdorimi konform të gjitha rregullave. Tani që vjen ky konfirmim shkencor do të veprojmë siç po veprojnë prej disa muajsh të gjitha vendet e botës”, – përfundon Bino.
Qëndrimi I shefes së epidemiologjisë është në të njëtën linjë me atë të Ministrisë së Shëndetësisë dhe Institutit të Shëndetit Publik, të cilët thonë se nuk ka asgjë për t’u shqetësuar dhe se vendimi është marrë konform të gjitha rregullave.
“Zgjatja e datës së skadencës së vaksinës Comirnaty (PfizerBioNTech) nga 3 në 6 dhe 9 muaj (shelf- life extention) nga data e reflektuar në vaksinë, sipas loteve të prodhuara dhe të shpërndara në nivel botëror, është miratuar nga të gjitha institucionet kombëtare dhe ndërkombëtare të sigurisë dhe cilësisë së barnave EMA dhe FDA”, – ishte ky reagimi në rrjetin social facebook i Institutit të Shëndetit publik, në lidhje me shqetësimet që nxiti shtyrja e afatit të përdorimit të vaksinës.
Po cili është dokumenti mbi të cilin u bazuan institucionet zyrtare për të marrë këtë vendim?
“Faktoje” ka mundur të sigurojë dokumentin e Pfizer mbi të cilin është bazuar edhe vendimi për shtyrjen e afateve.
Institucionet publike thonë se edhe vendimi i Qendrës Kombëtare të Barnave është marrë pikërisht mbi këtë rekomandim të FDA-së. Referuar njoftimit në faqen e FDA, ky institucion i njohu provat e kompanisë Pfizer dhe i dha “ok-in” për të shtyrë afatin e përdorimit me pretendimin se këto vaksina janë ende në proces studimi dhe nuk kanë një afat zyrtar skadence.
Pavarësisht këmbënguljes së institucioneve se gjithçka është publike, ekspertët janë skeptikë kur vjen puna tek transparenca.
Ata thonë se urdhri i ISHP-së krijon konfuzion sa kohë që u referohet dy dokumenteve, mbi të cilin është marrë vendimi, por asnjëri prej tyre nuk është publik.
“Mund të jetë e vërtetë dhe unë nuk besoj se e kanë marrë këtë vendim me mendjen e tyre, por unë nuk kam parë asnjë dokument mbi të cilin është marrë ky vendim. Dhe sa kohë që nuk ka transparencë për të bërë publike dokumentet mbi të cilët u mor vendimi për të shtyrë afatin e përdorimit të vaksinës, unë jam i prirur të besoj datën e skadencës që është e shënuar në kuti”, – argumenton Ilir Alimehmeti, zv/dekan I fakultetit të Mjekësisë në Tiranë.
Anëtar I komisionit të përhershëm të shëndetësisë pranë Akademisë së Shkencave, Alimehmeti sqaron se këtu bëhet fjalë për efektshmërinë dhe jo rrezikshmërinë e vaksinës.
“Nëse ka studime që vërtetojnë se vaksina e ruan efektin edhe përtej 6 apo 9 muaj, ky është padyshim një lajm i mirë. Por këto bëhen me studime dhe unë vetë nuk kam mundur të gjej ende ndonjë studim të publikuar që të konfirmojë se këto vaksina e ruajnë efektshmërinë edhe përtej datës së skadencës të shënuar mbi ambalazh”, – thotë ai.
Erion Dasho, një tjetër ekspert i shëndetit publik, por që e ushtron profesionin në Gjermani thotë se mungesa e transparencës mund të rrisë edhe më tej teoritë konspirative rreth vaksinës.
“Shtyrja e bërë në përputhje me rekomandimet e EMA dhe FDA është e pranueshme nga ana teknike. Sidoqoftë, vendime të tilla kanë potencialin të përkeqësojnë edhe më tej mosbesimin që ka publiku dhe te nxisin më tej teoritë konspirative rreth vaksinimit”, – thotë Dasho.
Ai ka një sërë pikëpyetjesh mbi mënyrën se si është realizuar procesi deri më tani dhe kërkon sqarime nga institucionet përgjegjëse.
“Unë i bëj thirrje Institutit të Shëndetit Publik të bëjë transparencë të plotë se çfarë ka ndodhur me sasitë e mëparshme të vaksinave. A ka patur deri tani skadime të vaksinave? Nëse po, sa kanë qenë këto sasi? Nëse po, si është vepruar për asgjesimin e tyre? Ministria dhe Instituti e kanë për detyrim të bëjnë transparencë të plotë rreth këtyre pyetjeve shumë të rëndësishme”, – pohon Dasho.
Shqipëria ka mundur të sigurojë deri më tani rreth 3.2 mln doza vaksinash, por të dhënat tregojnë se shqiptarët janë ndër popujt më pak të vaksniuar të rajonit. Referuar të dhënave të publikuara në “World in data” vetëm 44% e popullatës është vaksinuar me dy doza nga 46.7% që janë vaksinuar në total, pra 2.7 % janë të vaksinuar vetëm me një dozë. Referuar këtyre të dhënave deri më 22 qershor 2022 janë shpërndarë në total afërsisht 2.5 mln doza, që do të thotë se janë rreth 700 mijë doza që mund të kërkojnë shtyrje të afatit të përdorimit. (1.3 mln persona janë vaksinuar me një dozë, dhe 1.2 mln me dy doza).
Specialistët thonë se thembra e Akilit qëndron pikërisht në mënyrën se si janë bërë prokurimet për blerjen e vaksinës. Ata kritikojnë qeverinë shqiptare që vendosi të blejë rreth 600 mijë doza vaksine në fillim të pranverës dhe në verë të këtij viti, ndërkohë që interesi për të bërë vaksinën nuk është edhe aq imadh.
“Një tjetër pikë e dobët është blerja e të gjitha dozave njëherësh. Në një vend që nuk ka vaksinim nuk ke pse blen 1 mln doza njëherësh sepse rrezikon të skadojnë, Duhen porositur nga pak, në mënyrë që të mos gjendemi përpara situatave të tilla” – argumenton mjeku Ilir Alimehmeti.
Nga ana tjetër Silva Bino thotë se vaksinimi duhet të vazhdojë, ndaj janë në pritje të kontratave të reja për marrjen e vaksinave.
“Ne duhet të vazhdojmë vaksinimin me boostera, vaksinimi do të vazhdojë, nuk ndalon, sepse mbrojtja që lë ndaj omicron nuk është shumë e gjatë. Prandaj duhet booster, do të ketë edhe kontrata të tjera”, – përfundon Bino.
