Pretendimi: Nuk është dielli që shkakton kancerin e lëkurës, por kremi i diellit
Verdikti: E pavërtetë
—————————————
Në rrjetet sociale shqipfolëse po qarkullon pretendimi se “dielli nuk shkakton kancer, ndryshe nga kremi i diellit.”
Për të mbështetur tezën e tij, postimi i mësipërm pretendon më tej se “normat e kancerit të lëkurës janë rritur rreth 200% që nga prezantimi i kremit kundër diellit me oksibenzone.”
Megjithatë, ky pretendim është i rremë. Një formë e hershme e kremit kundër diellit u zhvillua në fund të viteve 1890, ndërsa kremi i parë modern kundër diellit u zhvillua nga kimisti zviceran Franz Greiter në fund të viteve 1940. Ndërkaq, përshkrimi më i hershëm i melanomës mund të gjendet në shkrimet e Hipokratit, i cili jetoi midis viteve 460 dhe 375 p.e.s. Më tej, mjeku francez René Laennec mbajti leksione mbi melanomën në vitet 1800.
Së bashku me dritën e dukshme, dielli lëshon forma të tjera të energjisë, duke përfshirë rrezatimin ultravjollcë (UV). Edhe pse atmosfera thith një pjesë të këtij rrezatimi, shumica e rrezeve UVA dhe disa rreze UVB ende arrijnë sipërfaqen e Tokës.
Në vitin 2009, Agjencia Ndërkombëtare për Kërkime mbi Kancerin (IARC) e Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH) klasifikoi rrezatimin UV si diellor ashtu edhe atë artificial si agjentë të provuar që shkaktojnë kancer tek njerëzit (kancerogjenë të Grupit 1).
Studime të shumta epidemiologjike tregojnë një lidhje shkak-pasojë mes ekspozimit ndaj rrezatimit UV dhe të gjitha llojeve kryesore të kancerit të lëkurës. Australia, e cila ka disa nga nivelet më të larta të rrezatimit UV në botë, ka gjithashtu shkallën më të lartë të kancerit të lëkurës. Sipas agjencisë qeveritare australiane Cancer Australia, ekspozimi i tepërt në diell është përgjegjës për rreth 95% të melanomës dhe 99% të kancerit të lëkurës jo-melanoma në disa rajone.
Si rrezatimi UVA ashtu edhe ai UVB kontribuojnë në rritjen e rrezikut të kancerit të lëkurës, por në mënyra të ndryshme. Rrezet UVA depërtojnë thellë në lëkurë, duke shkaktuar plakje të parakohshme të lëkurës. Rrezatimi UVB zakonisht arrin vetëm shtresat e jashtme të lëkurës dhe është fajtori kryesor për djegien nga dielli dhe kancerin e lëkurës, siç tregohet në figurën më poshtë.
Rrezet UVB dëmtojnë strukturën e ADN-së në qelizat e lëkurës, gjë që vazhdon për orë të tëra pas përfundimit të ekspozimit. Qelizat e lëkurës kanë mekanizma efektivë për të riparuar këtë dëmtim. Megjithatë, ekspozimi i zgjatur ose i përsëritur ndaj rrezatimit UV shkakton grumbullimin e qelizave të dëmtuara. Kur këto qeliza ndahen dhe bëjnë kopje të ADN-së së tyre, ndryshimet strukturore të shkaktuara nga rrezatimi UVB rezultojnë në mutacione që mund të bëjnë që qelizat e dëmtuara të zhvillohen në një tumor.
Nuk ka prova që sugjerojnë se përbërësit e kremit mbrojtës nga dielli rrisin rrezikun e zhvillimit të kancerit të lëkurës. Anasjelltas, ka prova të forta që përdorimi i rregullt i kremit mbrojtës nga dielli zvogëlon plakjen e parakohshme të lëkurës dhe ul rrezikun e zhvillimit të kancerit të lëkurës.
Shoqata Amerikane e Dermatologjisë rekomandon përdorimin e një kremi mbrojtës nga dielli rezistent ndaj ujit, me spektër të gjerë (mbron nga rrezet UVA dhe UVB) me një faktor mbrojtjeje nga dielli (SPF) 30 ose më të lartë kur jeni jashtë. Përveç kësaj, ajo rekomandon masa të tjera mbrojtëse, duke përfshirë kërkimin e hijes dhe veshjen e rrobave mbrojtëse nga dielli dhe syzeve të diellit.
