Pretendimi: Studiuesit zviceranë kanë prezantuar një bateri kristali e aftë të gjenerojë energji për shekuj me radhë pa pasur nevojë të rimbushet.
Verdikti: E paprovuar
—————————————————-
Në rrjete sociale, përfshi ato shqipfolëse, po qarkullon lajmi ngazëllyes se disa studiues zviceranë kanë shpikur një bateri që mund të gjenerojë energji për shekuj pa patur nevojë për rikarikim.
Sipas postimeve në rrjete sociale, kjo bateri është “ndërtuar duke përdorur struktura kristalore të qëndrueshme” dhe prodhon elektricitet të qëndrueshëm “duke kapur energjinë nga zbërthimi radioaktiv.”
Megjithëse pretendon se kjo bateri është “prezantuar” nga studiues zviceranë, postimi nuk shoqërohet me ndonjë burim, referencë apo provë që mbështet pretendimin e tij. ‘Studiuesit zviceranë’ mbeten anonimë dhe asnjë detaj identifikues si viti i prodhimit, institucioni studimor, apo emri i baterisë nuk ofrohet.
Nga hulumtimi në rrjet, Faktoje nuk gjeti ndonjë burim zyrtar, shkencor apo institucional zviceran që konfirmonte pretendimin e jashtëzakonshëm.
Një bateri bërthamore shfrytëzon energjinë nga zbërthimi i izotopeve të elementeve radioaktive për të gjeneruar energji elektrike. Ato përdorin zbërthimin natyral të grimcave radioaktive alfa, beta dhe gama për të siguruar një burim konstant energjie. Ndërsa këto grimca emetohen, ato përziejnë elektronet në sistemin e baterisë për të krijuar një rrymë.
Edhe pse zakonisht quhen bateri, bateritë atomike teknikisht nuk janë elektrokimike dhe nuk mund të karikohen ose rikarikohen. Megjithëse janë shumë të kushtueshme, ato kanë jetëgjatësi jashtëzakonisht të madhe dhe dendësi të lartë energjie, kështu që ato përdoren zakonisht si burime energjie për pajisje që duhet të funksionojnë pa mbikëqyrje për periudha të gjata, siç janë anijet kozmike, stimuluesit kardiakë, pajisjet mjekësore, sistemet nënujore dhe stacionet shkencore të automatizuara në pjesë të largëta të botës.
Bateri të tilla u përdorën për të furnizuar me energji sondën hapësinore Voyager 1 të NASA në vitet 1970, dhe roverin shumë më të vonë Perseverance, i cili u ul në mars në vitin 2021.
Bateritë bërthamore nisën në vitin 1913, kur Henry Moseley demonstroi për herë të parë një rrymë të gjeneruar nga rrezatimi i grimcave të ngarkuara. Që nga kërkimi dhe zhvillimi fillestar i një baterie bërthamore në fillim të viteve 1950, janë hartuar shumë lloje dhe metoda për të nxjerrë energji elektrike nga burimet bërthamore.
Në 2024, Betavolt në Kinë prezantoi një bateri të bazuar në radioizotopin nikel-63 që lëshon rreze beta dhe një gjysmëpërçues diamanti, për të cilën tha se do të ishte bateria e parë bërthamore e prodhuar në masë.
Ndërkohë, një grup në Universitetin e Bristolit, në Mbretërinë e Bashkuar, po nxjerr izotopet e karbonit-14 nga grafiti i rrezatuar nga ish-centralet bërthamore. Tom Scott dhe kolegët e tij e ndërthurin këtë radioizotop jetëgjatë në diamant të prodhuar në laborator për të gjeneruar rrymë. Në vitin 2020, studiuesit e Bristolit themeluan Arkenlight për të zhvilluar një bateri të tillë dhe zbuluan pajisjet e para me diamantit karbon-14 dhe dioda në shtator 2024. Meqenëse karboni-14 ka një gjysmë-jetë prej 5730 vjetësh, bateritë mund të sigurojnë energji me ndërprerje për mijëra vjet.
Megjithatë, para se të presim të gjejmë këto bateri jetëgjata në pajisjet tona të përditshme, është e rëndësishme të kuptojmë disa kompromise. Jetëgjatësia e madhe e baterive betavoltaike balancohet nga prodhimi i tyre relativisht i ulët i energjisë për njësi mase, i njohur si dendësia e fuqisë. Dendësia e fuqisë së baterive aktuale betavoltaike është aq e ulët sa ato nuk mund të furnizojnë me energji një telefon celular ose laptop.
Ka sfida të tjera që pengojnë përdorimin më të gjerë të këtyre dhe të të gjitha llojeve të baterive bërthamore, veçanërisht furnizimi me materiale dhe parehatia me përdorimin e materialeve radioaktive.
Do të duheshin sasi jashtëzakonisht të mëdha baterish betavoltaike për të prodhuar vat ose kilovat energji. Ndërtimi i baterive të asaj madhësie është i kushtueshëm me teknologjinë aktuale. Një arsye kryesore është se emetuesit nuk përbëhen nga substanca që gjenden natyrshëm. Përkundrazi, ky material radioaktiv duhet të sintetizohet artificialisht dhe kostoja e zhvillimit të baterive të mëdha për aplikime me fuqi më të lartë është e pamundur.
