MARJO BRAKAJ
Më shumë se 200 mijë njerëz në të gjithë botën janë infektuar nga koronavirusi “COVID-19”. Qeveritë e më shumë se 120 shteteve në botë po ndërmarrin masa drastike me qëllim parandalimin e përhapjes së virusit. Masat kufizuese filluan nga mbyllja e kufijve të jashtëm deri të kufizimi i lëvizjes së qytetarëve. Organizata e Kombeve të Bashkuara, kërkoi nga shtetet të mos shtypin të drejtat e njeriut duke u justifikuar me emergjencën e COVID-19.
Pas shpërthimit epidemik në Kinë, coronavirusi “COVID-19” u kthye në pandemi nga e cila janë prekur më shumë se 120 vende. Rreth 9 mijë persona kanë humbur jetën si pasojë e koronavirusit. Qeveritë, me qëllim parandalimin e përhapjes me ritme të shpejta të virusit, kanë ndërmarrë akte normative të cilat kufizojnë lirinë e lëvizjes. Përtej masave, të kuptueshme dhe të pranueshme, ajo që më së shumti bie në sy është se qeveritë po “mjaftohen” me masat shtrënguese pa ndërmarrë akte per të ndihmuar qytetarët.
Shqipëria, përmes akteve normative të nxjerra nga qeveria, ka vendosur aplikimin e gjobave dhe sanksioneve të tjera në rast të thyerjes së rregulloreve. Tashmë qytetarët në Shqipëri nuk mund të përdorin automjete private, as transport publik si dhe mund të dalin nga shtëpitë vetëm në dy orare për një total prej 6 orësh.
Masa të ngjashme ka marrë dhe Maqedonia e Veriut e cila kufizuar liri-daljet e qytetarëve. Sebia, Kosova dhe Mali i Zi nga ana tjetër nuk kanë nisur aplikimin e gjobave, por deri më tani mjaftohen me masa këshilluese.
Ekspertët e të drejtave të Njeriut të OKB sot u bëjnë thirrje shteteve të shmangin tejkalimin e masave të sigurisë në përgjigjen që ata kanë ndaj shpërthimit të Coronavirusit dhe u kujtojnë atyre se masat e emergjencës nuk mund të përdoren për të shkaktuar mosmarrëveshje.
“Ndërkohë që ne njohim ashpërsimin e krizës aktuale të shëndetit si dhe jemi në dijeni se përdorimi i pushtetit të emergjencës lejohet nga ligji ndërkombëtar në përgjigje të kërcënimeve të rëndësishme, ne u kujtojmë shteteve urgjentisht që çdo përgjigje emergjente ndaj coronvirusit duhet të jetë proporcionale, e duhur dhe jo-diskriminuese”.
Apeli i tyre i bën jehonë thirrjes së fundit të Komisionerit të Lartë të Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Njeriut për të vendosur “Human Rights” në qendër të përgjigjes “Coronavirus Outbreak”.
Shpalljet e gjendjeve të jashtëzakonshme, qoftë për arsye shëndetësore ose sigurie, kryhen mbi udhëzime të qarta nga ligji ndërkombëtar, thanë ekspertët e Kombeve të Bashkuara. “Përdorimi i masave të emergjencës duhet të deklarohet publikisht dhe duhet t’u njoftohet organeve përkatëse të traktatit kur të drejtat themelore, përfshirë lëvizjen, jetën familjare dhe asamblenë, janë duke u kufizuar në mënyrë të konsiderueshme”.
Për më tepër, shpalljet e gjendjeve të emergjencës bazuar në shpërthimin e Covid-19 nuk duhet të përdoren si bazë për të targetuar grupe të veçanta, pakica ose individë. Ato nuk duhet të funksionojnë si një mbulesë për veprime shtypëse nën maskën e mbrojtjes së shëndetit dhe as nuk duhet të përdoren për të “heshtur” punën e mbrojtësve të të drejtave të njeriut.
“Kufizimet e marra për t’iu përgjigjur virusit duhet të motivohen nga qëllimet e ligjshme të shëndetit publik dhe nuk duhet të përdoren thjesht për të shkaktuar mosmarrëveshje.”
Disa shtete dhe institucione të sigurisë mund ta shohin tërheqës përdorimin e fuqive emergjente sepse “i bien shkurt”, thanë ekspertët.
“Për të parandaluar që fuqi të tilla të ngurtësohen në sistemet ligjore dhe politike, kufizimet duhet të jenë të përshtatura mirë dhe duhet të jenë mjetet më pak ndërhyrëse për të mbrojtur shëndetin publik.”
Më në fund, në vendet ku virusi po bie, autoritetet duhet të synojnë të kthejnë jetën në normalitet dhe duhet të shmangin përdorimin e tepërt të fuqive që u jep gjendja e emergjencës për të rregulluar pafundësisht jetën e përditshme, thanë ata.
“Ne i inkurajojmë shtetet të qëndrojnë të palëkundur në mbajtjen e një qasjeje të bazuar në të drejtat e njeriut në luftën kundër kësaj pandemie, në mënyrë që të lehtësojnë funksionimin
