Në një kohë kur dezinformimi dhe manipulimi i informacionit kërcënojnë jo vetëm të vërtetën, por edhe vetë themelet e demokracisë, verifikimi i fakteve bëhet më i rëndësishëm se kurrë. Faktet kanë rëndësi, por verifikimi i tyre është jetik. Ky është edhe qëllimi i përditshëm i punës së Faktoje.al që u përforcua prej saj në Ditën Ndërkombëtare të Verifikimit të Fakteve përmes një eventi ku bëri bashkë përfaqësues të lartë të selive diplomatike në Shqipëri, përfaqësues të organizatave ndërkombëtare, bota akademike, gazetarë, si dhe përfaqësues të shoqërisë civile.
Rëndësia
Aktiviteti “Demokracia ia vlen – Faktet kanë rëndësi” solli në vëmendje rolin kritik të verifikuesve të fakteve në ruajtjen e integritetit të informacionit, veçanërisht në periudha zgjedhjesh dhe përballë tendencave autokratike, që kërcënojnë lirinë e medias dhe demokracinë globale.
2 Prilli
Në Ditën Ndërkombëtare të Verifikimit të Fakteve, drejtoresha ekzekutive e Faktojes, Klodiana Kapo, vuri në pah rëndësinë e verifikimit të fakteve dhe rolin kyç të Faktoje në forcimin e demokracisë në Shqipëri dhe rajon.
“Sot ju dhe ne, pra vendet në Ballkan dhe Europë, kërcënohemi nga lufta hibride. Shumë në këtë sallë, që kanë lindur në vitet ‘60, ‘70 apo ‘80, e dinë fort mirë se çfarë sjell propaganda apo narrativat anti- EU apo anti- Nato. Ju shqetësoheni për demokracinë dhe institucionet në vendet tuaja, ndërkohë ne i kemi ende në ndërtim. Ç’ka do të thotë që për ne çdo hap i hedhur drejt këtyre standardeve duhet të jetë i qëndrueshëm dhe i fortë. Mbyllja e “Zërit të Amerikës”, por edhe e Radios “Europa e Lirë”, nuk janë një lajm i mirë për askënd prej nesh. Mediat profesionale e me integritet sot më shumë se kurrë kanë rëndësi, dhe besimi i ndërtuar me punë dhe transparencë sot ka nevojë të ruhet e forcohet”, tha Kapo.
2025
Duke iu referuar këtij viti të vështirë sa i përket ngjarjeve lokale dhe ato ndërkombëtare ku dezinformimi, keqinformimi, dhe propaganda janë kryefjalë, Klodiana Kapo, nënvizoi nevojën që “debati të ndërtohet me dhe bazuar në fakte, që lajmësi të mos paguhet nga institucionet politike apo biznesi, që gazetari të ndahet nga thashethemi dhe opinioni t’i qëndrojë besnik burimeve të verifikuara dhe të dhënave të kryqëzuara”.
Bashkëpunimi
Aktiviteti më 2 Prill ishte pjesë e dy ngjarjeve rajonale të organizuara nga Rrjeti Kundër Dezinformimit në Ballkan (ADN-Balkans), në Shkup dhe Tiranë.
“Ne Shkup dhe në Tiranë, këto ditë ne jemi bashkë për të treguar qartë me studime, databaza dhe me shkrime të thelluara se sot me shumë se kurrë dezinformimi është kërcënim serioz. Ne kemi vendosur ta kryejmë punën tonë me integritet dhe profesionalizëm, por për këtë duhet të jemi të pavarur dhe këtë nuk mund ta bëjmë vetëm pa partneritetin me ju, pa mbështetje teknike, morale dhe financiare”, tha drejtoresha ekzekutive e Faktojes Klodiana Kapo.
Të njëjtin mesazh përcolli edhe Bardhyl Jashari, drejtues i Fondacionit “Metamorphosis”.
“Organizata që merren me verifikimin e fakteve janë në vijën e parë të mbrojtjes të themelit të demokracisë, jo vetëm në rajon, por edhe në botë. Pikërisht për këtë arsye jo vetëm që është e rëndësishme që të suportohet puna e organizatave fakt -checking, por edhe të krijojmë aleanca të ndryshme të krijojmë partneritete të reja të cilat i tejkalojnë fushat e veprimit të organizatave jo qeveritare”, tha ai.
Partneriteti
Faktoje.al sot është pjesë e familjes europiane ku aderojnë dhjetëra agjenci dhe organizata fakt-verifikuese në botë, si DPA në Gjermani, Maldita në Spanjë apo Pagella Politica në Itali. Znj. Coral Garcia, drejtuese e sektorit të investigimit e Maldita.es, e pranishme në aktivitetin e 2 Prillit foli mbi rreziqet me të cilat përballen verifikuesit e fakteve në luftën kundër dezinformimit.
Mesazhet
Po aq të rëndësishme ishin edhe mesazhet që përcollën secili nga ambasadorët pjesëmarrës, duke e vënë rëndësinë tek lufta ndaj dezinformimit dhe forcimi i medias së lirë.
“Në ditët e sotme, dezinformimi dhe ndikimi i huaj po bëhen një kërcënim gjithnjë e më serioz për vlerat tona demokratike dhe për rendin ndërkombëtar të bazuar në rregulla. Shqipëria nuk është imune ndaj këtij trendi global. Gjeneratat më të reja dhe të moshuarit veçanërisht janë shumë të ndjeshëm ndaj teorive të konspiracionit. Në këtë kontekst, delegacioni i BE-së ka qenë shumë i angazhuar dhe aktiv në ndihmën për verifikuesit e fakteve (si Faktoje), mendimtarët, organizatat e shoqërisë civile dhe ekspertët e medias për të adresuar dezinformimin dhe manipulimin e informacionit. Lufta ndaj dezinformimit është gjithashtu pjesë e angazhimeve që Shqipëria duhet të përmbushë. Megjithatë, të gjithë përpjekjet tona duhet të udhëhiqen nga një parim i rëndësishëm: gjetja e balancës së duhur midis luftës kundër dezinformimit dhe mbrojtjes së lirisë së medias. Asnjëra nuk mund të vijë në dëm të tjetrës”, tha ambasadori i BE-së në Tiranë, Silvio Gonzato.
Fakte dhe shifra
Faktoje ka publikuar 239 artikuj dhe analiza mbi manipulimin dhe ndërhyrjen e huaj në informacion në tre vitet e fundit. Gjatë këtyre dy viteve, Faktoje ka verifikuar 281 premtime dhe deklarata të politikanëve shqiptarë, nga të cilat: 193 janë premtime të pambajtura dhe deklarata të pavërteta, 45 janë premtime pjesërisht të mbajtura dhe deklarata gjysmë të vërteta dhe 43 janë premtime të mbajtura dhe deklarata të vërteta. Nga këto: 119 verifikime janë nga pushteti qendror, 124 verifikime janë nga pushteti lokal dhe 27 janë nga opozita
Konkursi
Pjesë e aktivitetit ishte dhe Konkursi Kombëtar i Verifikimit të Fakteve “Fatos Baxhaku”. Për të katërtin vit radhazi ky konkurs inkurajon gazetarë të rinj dhe profesionistët e medias për të ndjekur standardet më të larta të raportimit, bazuar në fakte. Nga 27 shkrime pjesë e konkursit, juria e përbërë nga gazetarët Llazar Semini, Erion Tase dhe Pandi Gjata përzgjodhi 5 gazetarë fitues.
Tre çmimet e para
Çmimi i parë iu dha gazetares Anila Hoxha për shkrimin: “Për gabimet thyheshin gjymtyrët dhe digjeshin shtëpitë”, zbardhen dëshmitë e ukrainasve të trafikuar në Vlorë. Ky artikull shkon përtej kufijve të Shqipërisë dhe flet me dëshmi konkrete për aktivitetin e aktorëve rusë në fushën e krimit të organizuar dhe ndikimin e tyre në nivel rajonal sa i përket sigurisë
Çmimi i dytë i shkoi gazetarit Sebi Alla për shkrimin “Politikë me legalizimet, 124 193 leje në vitet zgjedhore”. Artikulli tregon se si proçesi i legalizimeve është përdorur ndër vite si mjet për të siguruar mbështetje elektorale në vend
Çmimi i tretë, gazetares Esmeralda Keta, me shkrimin “100 fshatrat” mes mungesës së transparencës dhe dështimit. Artikulli flet për 100 fshatrat se si ky program nuk arriti objektivat kryesore, duke ngritur pikëpyetje mbi efektivitetin e politikave qeverisëse dhe menaxhimin e fondeve publike
Çmimet inkurajuese
U ndanë edhe dy çmime inkurajimi për gazetaren Esiona Konomi me shkrimin “Satelitët 18 muaj në orbitë, administrata ende nën trajnim për t’i kuptuar imazhet” me motivacionin se artikulli nxit skepticizëm mbi trajnimin e administratës për politika të caktuara qeverisëse.
Dhe Oriada Dajkos për shkrimin “Arsimi gjithëpërfshirës për fëmijët romë-egjiptianë, premtimi që ende çalon, me motivacionin se artikulli flet për një proces kompleks se si integrimi i komuniteteve të margjinalizuara mbetet ende një sfidë e pazgjidhur pavarësisht strategjive dhe fondeve te akorduara.
